Waarom stress je lichaam uit balans brengt en wat je eraan kunt doen

Wat gebeurt er in je lichaam bij stress? Wat gebeurt er als je boos bent, ongeduldig, of opziet tegen de stapels werk die op je wachten? Of als de kinderen steeds je aandacht vragen?

Je lichaam maakt gebruik van een systeem dat zorgt voor je veiligheid en welzijn: het autonome zenuwstelsel. Dit systeem regelt de hele dag door autonome processen zoals je bloeddruk, hormoonhuishouding, ademhaling, hartslag, lichaamstemperatuur en spijsvertering, zonder dat jij er bewust over hoeft na te denken.

Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee takken:

• De sympathische tak, ook wel het gaspedaal, die je activeert bij stress of gevaar.

• De parasympathische tak, ook wel het rempedaal, die je helpt ontspannen en herstellen.

  
  

Wanneer er gevaar dreigt, neemt het sympathische zenuwstelsel automatisch de leiding. Je hartslag versnelt, je focus verscherpt en je lichaam bereidt zich voor om te vechten, vluchten of – in extreme gevallen – te bevriezen. Zodra je je weer veilig voelt, neemt het parasympathische systeem het over. Je hartslag vertraagt, je lichaam herstelt en je ervaart rust. Dit is een normaal en gezond proces.

Wat als je constant stress ervaart?

Je lichaam reageert niet alleen op grote gevaren, maar ook op alledaagse prikkels. Zelfs een korte emotionele reactie, zoals ongeduld bij de kassa of in de file, wordt door je lichaam als stress ervaren. Door de dag heen stapelen deze momenten zich op, vaak zonder dat je het doorhebt.

Wanneer je langdurig stress ervaart, blijft je lichaam in de actiemodus staan. Je hartslag en ademhaling versnellen en je maakt stresshormonen aan, zoals adrenaline en cortisol. In normale hoeveelheden is dit geen probleem, maar chronische stress zorgt voor een overproductie van cortisol. Dit kan wel 12 uur actief blijven in je lichaam en heeft een verstorende invloed op je slaap en je gezondheid.

Wat kun je eraan doen?

Hoewel deze processen automatisch zijn, kun je ze toch beïnvloeden.

Door je bewust te worden van hoe stress voelt bij jou. Wat voel je in je lichaam? Wat gebeurt er in je hoofd? Waarschijnlijk kun je niet zo helder meer denken, schiet je in automatische reacties of in piekergedrag.

Wanneer je stress herkent, kun je even uit de situatie stappen en je aandacht verleggen.

Je kunt je ademhaling gebruiken om te ontspannen. Je ademhaling en hartslag zijn met elkaar verbonden. Door bewust langzamer en dieper te ademen, geef je je lichaam het signaal dat het veilig is. Dit activeert het parasympathische zenuwstelsel en helpt je ontspannen.

Wat belangrijk is heb geduld met jezelf. Soms sta je zo in de overdrive dat ontspanning ver weg lijkt. Uit ervaring weet ik dat hoe vaker je hiermee oefent, hoe makkelijker het wordt om je lichaam en geest weer tot rust te brengen.